Ongeveer 1 op de 10 meisjes menstrueert voor het dertiende jaar. Mireille Prins, jeugdverpleegkundige 0-12 bij GGD Fryslân in Heerenveen spreekt tijdens haar schoolbezoek wel eens meiden die al ongesteld zijn op de basisschool. ‘Je ziet het vaak ook wel: er zit fysiek een ander meisje tegenover je.’ Vaak is de borstontwikkeling al op gang gekomen. Ook hebben ze al beharing en soms al een eerste jeugdpuistje. Over het algemeen begint de menstruatie ongeveer een tot anderhalf jaar na het begin van de borstontwikkeling. Mireille: ‘Zo’n meisje is dan net ongesteld, daar kan ze onzeker van zijn. Vaak is het al fijn om te weten dat het normaal is en misschien kent ze wel andere meiden die ook ongesteld zijn. Het helpt zeker ook om school erbij te betrekken en het bespreekbaar te maken.’

Taboe

Dat laatste blijkt nog niet zo vanzelfsprekend. Elsbeth Reitzema, programmamedewerker bij Seksuele Vorming van het Kenniscentrum Seksualiteit Rutgers, ziet dat er een taboe heerst omtrent het onderwerp. In een interview met EditieNL (25 mei 2021) zegt ze: ‘De term “ongesteld” heeft een negatieve connotatie, want dat betekent dat je onwel bent. Juist omdat er niet op elke basisschool open over wordt gesproken, kunnen meisjes die voor het eerst menstrueren zich hiervoor schamen.’ Voorlichting op basisscholen is daarom belangrijk, ook voor de jongens. Mireille: ‘En het is belangrijk dat school ervoor zorgt dat er in de meisjestoiletten afsluitbare prullenbakjes staan en dat daar eventueel een voorraadje maandverband ligt.’

Ik schrok me dood. Niet zozeer van het feit dat ze ongesteld was geworden, maar omdat ze het niet had gezegd. Ik liet van schrik de gehaktballen even voor wat ze waren, en ging naast haar zitten.

Op de website www.tishiergeenhotel.nl (een site voor iedereen met een puber in huis), staan ervaringsverhalen van de schrijvende moeders. Marloes Vreeswijk schrijft over haar elfjarige dochter die haar eerste menstruatie niet durfde te delen thuis: ‘Terwijl ik even later stond te koken, vroeg ik onze Sammie wat ze daar nou van vond, van dat ongesteld zijn en dan nu al. Toen kwamen er heel dikke tranen. Ze was het namelijk al geweest. Drie maanden geleden. Ik schrok me dood. Niet zozeer van het feit dat ze ongesteld was geworden, maar omdat ze het niet had gezegd. Ik liet van schrik de gehaktballen even voor wat ze waren, en ging naast haar zitten. Ze kroop bij me op schoot, snikkend in mijn nek. Ze had het wel willen vertellen, maar ze schaamde zich zo. En ik huilde zachtjes met haar mee. Want ze is nog zo klein, zo’n meisje nog.’

Verzuim

Als een meisje zich maandelijks een paar dagen ziek meldt, of niet mee wil doen met de gymles, moet dat voor een school al reden zijn om een gesprek aan te gaan. Het kan namelijk heel goed zijn dat ze zich tijdens haar menstruatieperiode niet lekker voelt, of simpelweg schaamt. Mireille: ‘Als een meisje van jong af zich al aanleert om thuis te blijven als ze ongesteld is, dan kan het goed zijn dat zij dat haar hele leven blijft doen. Het heeft dus ook echt een preventieve werking om vroegtijdig het gesprek aan te gaan en het kind gerust te stellen. Het toverwoord is openheid.’ 

Menstruatie-armoede

‘Er zijn gezinnen die de middelen niet hebben om maandverband en tampons aan te schaffen,’ vertelt Mireille. ‘Als er nog kleine kinderen zijn, dan gaan de luiers vaak voor. Voor mensen met financiële problemen is dit onderwerp nog meer een taboe. Het is juist dan belangrijk om het gesprek aan te gaan met school, voorbij de schaamte. Lukt het niet met school? Dan hoop ik dat ouders de betrokken jeugdverpleegkundige inschakelen. Wij denken mee en kunnen prima met ouders, kind en school in gesprek gaan. Bijvoorbeeld om te voorkomen dat een kind de neiging krijgt om te verzuimen, of om ervoor te zorgen dat meiden moeiteloos aan maandverband en/of tampons komen. En vooral ook om openheid rond het onderwerp te creëren.’

Meer informatie voor meiden en ouders

• De Pubergids van Kenniscentrum Seksualiteit Rutgers

• JouwGGD.nl Hier is alles te vinden over gezondheid voor jongeren. Bovendien kunnen jongeren vanaf 12 jaar hier anoniem chatten. Er staan tips en adviezen en er is een ervaringsstudio.

• seksuelevorming.nl Deze website is met name bedoeld voor leraren die lesgeven over dit onderwerp of daartoe in opleiding zijn. Ook leraren die lessen willen vernieuwen of verdiepen of op zoek zijn naar nieuwe materialen en tips.  

• Tishiergeenhotel een site voor iedereen met pubers!

Uit: heit&mem nr. 2 2022