Kleuters die op vakantie niet het zwembad in mogen maar braaf op hun strandbedjes moeten liggen, omdat de ouders willen chillen. Bij kinderarts Brita de Jong gingen meteen de alarmbellen rinkelen. ‘Je hebt te doen met die twee kleuters. Je voelt dat het niet klopt. Waarom gaan die ouders niet met ze in het zwembad spelen? En je vraagt jezelf af: moet ik hier iets mee? Het antwoord is ja. Want elk kind heeft recht op een fijne jeugd en een veilig thuis.’

Brita de Jong, kinderarts bij het MCL in Leeuwarden, besloot de ouders aan te spreken. Ze gaf de ouders een compliment, dat ze van die lieve jongens hadden. Ze schrok toen hun antwoord luidde: ‘Je mag ze wel hebben hoor!’ Maar besefte ook dat er meer aan de hand was. ‘Vaak komt mishandeling en verwaarlozing voort uit een optelsom van vervelende situaties. Sommige ouders hebben het gevoel dat ze met hun rug tegen de muur staan, door bijvoorbeeld financiële problemen, een vechtscheiding of gezondheidsproblemen. Ook hier in het ziekenhuis komen situaties voor waarbij wij als artsen aan de bel trekken.’

De Jong noemt als voorbeeld bekvechtende ouders, bij het bed van hun zieke kind. ‘Letterlijk boven het hoofd van hun eigen kind. Als dit gebeurt nemen we de ouders even apart. We brengen onder woorden dat we ons zorgen maken en vragen of we kunnen helpen.’

Verwaarloosd gebit

Kaakchirurg Henk Sillevis Smitt van ziekenhuis Nij Smellinghe in Drachten doet hetzelfde. ‘Kinderen komen bij mij als er onder narcose tanden en kiezen getrokken moeten worden, omdat hun gebit niet gezond is. De alarmbellen waar De Jong het over heeft, die herken ik. Want een kindergebit hoort er niet zo aan toe te zijn, en als kinderen regelmatig naar de tandarts gaan, worden tandproblemen veel eerder ontdekt. Je weet dus dat tandartsbezoek wordt overgeslagen.’

Zonder te oordelen, vraagt Sillevis Smitt door naar de oorzaak. ‘Een verwaarloosd gebit is een indicatie van verwaarlozing van het kind. Wij hebben daar onderzoek naar gedaan. Van een groep kinderen die bij mij zijn behandeld, hebben we na tien jaar nagevraagd of zij in beeld zijn geweest bij Jeugdzorg. Wat blijkt: 23 procent van hen stond bekend als slachtoffer van kindermishandeling.’

De kaakchirurg maakt zich hier zorgen over. ‘Als tandartsbezoek als “te veel moeite” wordt gezien, is er vaak meer aan de hand in een gezin. Voor sommige ouders is het een hele opgave om dagelijks te poetsen. Als kinderen dan tandpijn krijgen, geven ouders soms pijnstillers. Maar die lossen het probleem niet op en uiteindelijk komen kinderen bij mij terecht. Wat ik dan te zien krijg is echt schrijnend: ernstige ontstekingen en totaal verrotte kindergebitjes.’

Veilig Thuis

Sillevis Smitt vervolgt: ‘Tandzorg voor kinderen is gratis. Niet naar de tandarts gaan is je kind zorg onthouden en een vorm van verwaarlozing.’ Niet alleen fysiek, maar ook emotioneel, bevestigt De Jong. ‘Sommige ouders vinden opvoeden heel moeilijk: het vraagt inzicht in wat goed voor een kind is. Tanden poetsen hoort bij de opvoeding, maar komt in het gedrang als ouders geen structuur hebben of geen voorbeeld geven. Dan ontstaan er gaatjes. Vaak is dat niet het enige signaal. Kinderen hebben een ongezonde leefstijl, kleden zich onverzorgd of worden veel aan hun lot overgelaten. Dit kan leiden tot gezondheidsklachten en gedragsproblemen.’

Zowel De Jong als Sillevis Smitt bespreken zorgen hierover met ouders. ‘Het is nooit de intentie van ouders om hun kind te verwaarlozen. Samen kijken we hoe we de situatie kunnen verbeteren, vaak door hulp in te zetten. Als dit niet lukt, overwegen we om een melding te doen.’ Zo’n melding wordt opgepakt door Veilig Thuis, het advies- en meldpunt huiselijk geweld en kindermishandeling.

‘Iedereen kan daarmee overleggen en zo nodig een melding doen’, benadrukt De Jong. ‘Stel dat jij als buurvrouw merkt dat er in het gezin naast jou iets speelt; overleg dan je zorgen over het welzijn van de kinderen met Veilig Thuis. Zij kunnen meedenken en je handvaten geven wat je zou kunnen doen. Kinderen zijn afhankelijk van de hulp van anderen. Dankzij jouw melding kan Veilig Thuis ondersteuning bieden en vervelende situaties doorbreken.’

Vermoed je mishandeling? Meld het!

Hulp bieden

Sillevis Smitt aarzelt niet om bij grote zorgen een melding te doen. ‘Vaak kan snel en gemakkelijk hulp geboden worden. Ik heb een meisje in de stoel gehad waarvan de vader onregelmatig werkte en de moeder panisch was voor de tandarts. Het gebit van het meisje was er slecht aan toe, omdat zij niet naar de tandarts ging. Dankzij mijn melding gaat een gezinsmedewerker nu met alle kinderen in het gezin naar de tandarts.’

Hulp bieden is de eerste prioriteit, ouders ‘beschuldigen’ is niet aan de orde, benoemen beide artsen. De Jong: ‘De stappen die je neemt, zet je puur in het belang van het kind. Kinderen zijn superloyaal aan hun ouders en durven niks te zeggen. Kinderen horen niet in de knel te zitten, zij hebben recht op een normale jeugd en een veilig thuis.’

Feiten:

– Kindermishandeling kan lichamelijk en/of psychisch zijn. Daaronder valt ook: lichamelijke en/of psychische verwaarlozing, seksueel misbruik en getuige zijn van huiselijk geweld.

– In Nederland worden elk jaar zo’n 120.000 kinderen mishandeld. Dat is ongeveer in elke schoolklas één kind.

– Elk jaar is er een Week tegen Kindermishandeling, om aandacht te vragen voor het probleem en de aanpak. In 2018 is deze Week van 19 tot en met 25 november.

– Je kunt Veilig Thuis 24 uur per dag, zeven dagen per week gratis bellen voor advies: 0800-2000.

Ut: Heit&mem nr. 2 2018