Bente (6 jaar) ligt suf op de onderzoekstafel. Haar ogen liggen diep en ze reageert nauwelijks. Diarree heeft ze niet, maar ze moet wel erg spugen. Moeder heeft een bakje bij haar gelegd en een handdoek als slab om de kleren te beschermen. Het spugen gaat maar door. Ook heeft Bente hoofdpijn, hele erge hoofdpijn, in het hele hoofd. Ze is wel eens eerder ziek geweest, maar dit heeft ze in al die zes jaren niet meegemaakt. Koorts heeft ze niet, ze hoest niet, de buik doet niet zeer, plassen doet niet zeer. Ze plast weinig, niet veel. Ze voelt zich beroerd en dat spugen, de hele tijd, daar wordt ze zo moe van. Ze sluit haar ogen en suft weg.

Ik onderzoek haar: ze heeft geen koorts. De ogen liggen diep, dat vindt moeder ook. De lippen zijn droog en ik vind dat ze wat hijgt. Ze ruikt vreemd, een beetje ‘chemisch’. Als ik op het borstbeen druk, kleurt de huid binnen drie tellen weer normaal. De kin kan op de borst, de oren en keel zijn normaal, de longen klinken goed en de buik voelt ook normaal aan.

Het diep liggen van de ogen is een teken van uitdroging. Bente heeft onvoldoende vocht binnengehouden, niet door diarree maar door het spugen. Ze moet wel vocht hebben. Daarom brengen we een infuus in en nemen bloed af. Binnen een kwartier zijn de belangrijkste bloeduitslagen binnen: het bloedsuikergehalte is te laag en er zijn ‘ketonen’. Daarmee is duidelijk wat er aan de hand is: ‘ketotisch braken’. Als iemand onvoldoende suiker binnenkrijgt in een periode van ziek-zijn, haalt het lichaam suiker uit de opgeslagen eiwitten en vetten. Kinderen met ‘ketotisch braken’ krijgen dat niet voor elkaar. Als het bloedsuikergehalte daalt, breken ze meer vet dan eiwitten af. Daarbij ontstaan afvalstoffen, ketonen, die misselijkheid veroorzaken. Daardoor spugen deze kinderen en kunnen ze niet eten of drinken. Dan komen er nog meer ketonen en worden ze nog misselijker. Die ‘ketonen’ geven een wat vreemde, chemische lucht. Precies wat ik bij Bente ruik.

De behandeling is simpel: een infuus met voldoende vocht en suiker. Dat geven we dan ook en na een paar uur voelt Bente zich stukken beter. Ze heeft zin in wat eten en drinken. Dat blijft er gelukkig in. Ze voelt zich nog wel slapjes, geen wonder als je een paar dagen niet voldoende binnengekregen hebt.

Ik ga nog even bij moeder zitten en geef uitleg over het ontstaan. ‘Wat kan ik haar geven om dit te voorkomen als ze weer ziek wordt?’ vraagt ze. ‘Tja,’ antwoord ik, ‘daar zijn verschillende manieren voor: limonade, thee met veel suiker, of ijsjes.’ Bente, die intussen een kleurplaat inkleurt, kijkt op en roept: ‘Ja, mama, ijsjes!’

Tjalling de Vries (1959) is sinds 1991 algemeen kinderarts in het Medisch Centrum Leeuwarden. Hij is getrouwd en vader van drie kinderen: Fedde (1991), Marga (1995) en Anne (1998).