heit&mem

Autisme bij kinderen

Dustin Hofman speelt in de film Rain Man uit 1988 Raymond. Raymond kan de lastigste wiskundige problemen oplossen en de meest onbeduidende dingen uit zijn hoofd leren. Hij heeft een vaste dagelijkse routine, zijn sociale vaardigheden zijn beperkt. Raymond is autistisch. Autisme is een breed begrip; men spreekt ook wel over het autisme-spectrum. Tot dit spectrum behoren een aantal stoornissen zoals autistische stoornis, syndroom van Asperger en PDD-NOS.

Gerry Hijlkema 30 mei 2016

Geen contact

De bekendste ontwikkelingsstoornis is waarschijnlijk wel autisme. Een kind met een autistische stoornis maakt nauwelijks contact met de mensen en dingen om zich heen en kijkt anderen niet of nauwelijks aan. Hij praat weinig en begrijpt niet wat anderen tegen hem zeggen. Sommigen praten juist heel erg veel, maar dan is het meer een stortvloed van woorden dan dat er werkelijk iets wordt gezegd. De kinderen vertonen vaak vreemd gedrag, zoals druk bewegen, wiegen of met de handen wapperen. Ze ontwikkelen vaak heel vaste patronen, kunnen slecht tegen veranderingen en hebben weinig fantasie. Er kan gedurende een bepaalde tijd geobsedeerde belangstelling zijn voor één ding. Veel autistische kinderen zijn verstandelijk gehandicapt.

Sociaal isolement

Kinderen met het syndroom van Asperger hebben een normale tot hogere intelligentie; er is – in tegenstelling tot autisme geen sprake van achterstand op het gebied van taal. Doordat ze verbaal goed ontwikkeld zijn, maar geen goede sociale vaardigheden hebben, komen ze vaak in een sociaal isolement terecht. Zowel bij autisme als bij Asperger zijn er dus beperkingen in de sociale communicatie. De overeenkomst tussen beide is verder dat er een stoornis in de informatieverwerking en het communicatievermogen is, die zich op verschillende manieren manifesteert. Bij PDD-NOS (Pervasive Developmental Disorder- Not Otherwise Specified) zijn er stoornissen die problemen veroorzaken op het gebied van sociale contacten en communicatie, maar niet voldoen aan alle criteria voor een autistische stoornis. Voor alle stoornissen uit het autisme-spectrum geldt dat de sociale context van gebeurtenissen niet optimaal wordt begrepen.

Verwend kind

Klinisch psycholoog Gerrie Douma van Accare: “Als kinderen met autisme eenmaal op een bepaald spoor zitten, krijg je ze er niet zo gemakkelijk meer af. Stel dat je hebt beloofd te gaan zwemmen in het buitenbad, maar er komt een dikke bui aan en het kan niet doorgaan. Dan kan het kind niet goed omschakelen naar die andere situatie. Of je wilt samen de deur uit gaan en ineens staat er familie uit Australië op de stoep, die je wilt ontvangen. Dan is aan het kind moeilijk uit te leggen dat dit bezoek een heel andere situatie oplevert dan wanneer bijvoorbeeld de buurvrouw langskomt. Het kind kan in dit soort omstandigheden razend worden, of zich in zijn schulp terugtrekken. Het bezoek zal misschien denken: “Wat een verwend kind”. Dat is voor ouders niet altijd gemakkelijk. Vaak is er bij de ouders sowieso meer “lijdensdruk”, dan bij het kind zelf. De affectie is te veel eenrichtingsverkeer, het kind toont bijvoorbeeld geen blijheid en waardering, maar wel de boosheid en frustratie. Douma: “Dan heb je een lekkere stapel pannenkoeken gebakken, blijkt dat de stroop op is. Als het kind daar dan boos en overstuur van wordt, kun je als ouder wel eens het gevoel krijgen dat je het nooit goed doet, hoe je ook je best doet.”

Co-therapeuten

Voor het eind van het derde levensjaar wordt vaak al ontdekt dat een kind autisme heeft. De stoornis van Asperger en PDD-NOS wordt dikwijls tijdens de basisschoolperiode onderkend. Vaak voelen of weten ouders al langere tijd dat hun kind anders is. Als dan uiteindelijk de diagnose wordt gesteld, is dat moeilijk: autisme is aangeboren, er is geen genezing voor. Aan de andere kant kan het ook een opluchting zijn dat je weet wat er aan de hand is, en dat je kunt leren er mee om te gaan. Douma: “We werken voornamelijk met de ouders, zij zijn als het ware onze co-therapeuten.” Een van de middelen is bijvoorbeeld ouderbegeleiding, “mediatietherapie”, waarbij de ouders worden geïnstrueerd hoe ze het gedrag van hun kind positief kunnen beïnvloeden. Het is belangrijk dat voorspelbaarheid wordt aangebracht, om het kind te helpen zich te oriënteren in de tijd. Een planbord met een duidelijke dagindeling, met kleurtjes en vakjes – kan helpen. Duidelijke regels stellen en duidelijk communiceren is ook van belang, even als het verminderen van prikkels waar het kind gevoelig voor is (bijvoorbeeld licht, geluid of aanraking).

Omgeving

Er is niet alleen de thuissituatie, ook school, familie en kennissen moeten weten wat er aan de hand is, zodat alle mensen in de omgeving weten hoe ze het beste met dit kind in bepaalde situaties kunnen omgaan. “Soms blijkt dat het op school heel goed gaat, daar is veel structuur en is het wat afstandelijker -, terwijl het thuis geregeld misgaat, omdat daar meer sprake is van een persoonlijke relatie, het gebied waar de moeilijkheden zich voordoen. Dat is niet zo gemakkelijk. Dan hoor je als ouders van de kant van de school dat alles goed gaat, terwijl het thuis af en toe vreselijk misgaat.

Buitengewoon

Kinderen met Asperger zijn vaak heel bijzonder, ze hebben buitengewone gaven. Dan weet je: dat kan wel eens een beroemde architect worden, of een fantastische geleerde. Kijk maar naar Bill Gates en Albert Einstein, van wie wordt vermoed dat Asperger in het spel is. Douma: “Het zijn aansprekende voorbeelden. Maar mijn hart gaat vooral uit naar al die ouders met een kind met ‘klassiek autisme’; zij hebben een veel minder rooskleurige prognose. Deze kinderen zullen de grootste moeite hebben een plekje in onze maatschappij te vinden.

Accare

Accare is een organisatie voor kinder- en jeugdpsychiatrie, met vestigingen in Groningen, Drenthe, Overijssel en sinds kort ook in Friesland. Accare biedt behandelings- en begeleidingsvormen voor kinderen, jongeren en hun ouders/verzorgers. De hulpvraag van ouders en kind staat daarbij centraal. De doelgroep van Accare bestaat uit kinderen/jongeren van 0-18 jaar met alle mogelijke psychiatrische aandoeningen en uiteenlopende intelligentieniveaus. Naast patiëntenzorg houdt Accare zich bezig met opleiding en onderzoek. Website Accare

Uit: Tematydskrift Sûnens, 2008

Bewerking: Dieuwke Posthumus

Op de hichte bliuwe fan heit&mem? Meld dy oan:

  • Dit veld is bedoeld voor validatiedoeleinden en moet niet worden gewijzigd.

Ek ynteressant!