Zodra een kind het gevoel heeft te moeten presteren, kan faalangst de kop opsteken, zegt Carolijn. ‘Kleuters krijgen tegenwoordig al een soort van Cito-toetsje om hun niveau te testen. Op dat moment kan het gevoel “O jé, dit is een test, ik mag geen fouten maken” ontstaan en de eerste faalangstgedachten zijn geboren. Voor een deel zit dat gevoel in het kind zelf, de een is er gevoeliger voor dan de ander. Maar het komt ook doordat onze maatschappij hoge eisen aan kinderen stelt.’

Meer aandacht

‘Gezinnen zijn kleiner dan vroeger. Vroeger was je één van de vele kinderen, nu ben je alleen of samen met een broer of zus. Er is dus meer aandacht op je gericht. Ouders projecteren hun verwachtingen op hun kroost en willen dat ze meer bereiken dan zijzelf. Dat voelen kinderen. Je ziet ouders die hun kind bij elke 10 voor een proefwerk vijf euro geven. Zij waarderen hun kind om zijn prestaties. Maar een 6 is ook goed genoeg, zeker als je kind zijn best heeft gedaan. Houd dus van je kind om wie hij is en niet om de cijfers die hij binnenhaalt.’

Eigen gezin

Carolijn heeft in haar praktijk veel gewerkt met vrouwen met eetproblemen. ‘Deze vrouwen zijn allemaal perfectionistisch en faalangst speelt bij hen een belangrijke rol.’ Toch was dat niet de aanleiding om een boekje over dit onderwerp te schrijven. ‘Nee, het was vanwege mijn eigen gezin. Drie van mijn vier kinderen hebben faalangst en ik had het zelf vroeger ook. Bang voor een toets, buikpijn en stress. Ik merkte dat er op basisscholen nog weinig aandacht voor is. Daarom dit boekje. Want faalangst is zo zonde. Het kan je leven verzieken.’

Hoe? Carolijn legt uit: ‘Als het probleem niet wordt aangepakt, kan het steeds groter worden en een eigen leven gaan leiden. Ben je aanvankelijk bang om fouten te maken bij een rekentoets, later ga je alles vermijden waarbij prestaties geleverd moeten worden. Op die manier ervaar je dus nooit dat iets mee kan vallen. Je kiest misschien niet de studie die je eigenlijk zou willen. Het kan zelfs zover gaan dat mensen blokkeren en relaties niet aandurven omdat ze denken dat ze niet goed genoeg zijn. Of ze krijgen een sociale angststoornis en blijven het liefste zoveel mogelijk thuiszitten.’

Ook in gymles

‘Mijn belangrijkste boodschap is: ga door je angst heen. Doe die test of die spreekbeurt. Je zult zien dat je paniekverwachting niet uitkomt. Een keer uitgelachen, altijd uitgelachen? Ook dat is echt niet waar.

Ouders kunnen hun kinderen hierbij helpen maar leerkrachten ook. Ik weet dat in de brugklassen lesprogramma’s over faalangst worden gebruikt. Op de basisschool zou er ook aandacht voor moeten zijn. Want daar wordt immers de kiem gelegd voor later. Zo zouden juffen en meesters niet alleen in de klas maar ook in de gymles attent op het probleem moeten zijn. Als je niet zo goed bent in gymnastiek, krijg je door faalangst een verkrampte motoriek waardoor je nog slechter wordt bij het sporten. Op die manier word je altijd als laatste gekozen als er twee teams moeten komen. Iedereen kan zelf wel bedenken wat dit met een kind doet.’

Tips

Tips voor ouders en leerkrachten? ‘Als een kind iets niet goed kan, focus dan op wat hij wél kan. Door een kind te laten doen waar hij goed in is, krijgt hij meer zelfvertrouwen. En laat als volwassene merken dat fouten maken niet rampzalig is. Als je er zelf één maakt, meld dat gewoon. En praat daar op een relaxte manier met je kind over.’

Over het boekje

Het boekje Ik kan het niet is bedoeld voor kinderen in de middenbouw van de basisschool. Het gaat over het meisje Falerie dat in allerlei situaties terecht komt waarin haar angstgedachten met haar op de loop gaan. Op de ene kant van de pagina vertelt zij haar angstgedachten, op de andere komen haar juf of ouders aan het woord die juist heel positief over haar denken. Falerie leert paniekgedachten om te zetten in helpende gedachten waardoor ze spannende situaties met meer zelfvertrouwen tegemoet gaat. Ze merkt dat ze veel dingen best goed kan en dat fouten niet rampzalig zijn.

(www.boekscout.nl ISBN 978-90-8834-437-4)

Tekst: Aukje Mulder
Illustratie: Anjo Mutsaars
Uit: Heit en Mem nr. 1 – 2009