Psychologe Carolijn de Beij uit De Wilgen is gespecialiseerd in eetstoornissen. Sommige van haar cliënten met anorexia vertellen dat ze al op basisschoolleeftijd ontevreden raakten over hun lijf en obsessief bezig gingen met lijnen. ‘Anorexia is dus beslist niet een ziekte die uitsluitend bij pubermeisjes voorkomt. De leeftijd schuift naar beneden. Steeds vaker blijken elf- en twaalfjarigen al eetproblemen te hebben.’

Je krijgt een dikke kont

Vele medische boeken zijn volgeschreven over waarom de een wel en de ander niet een eetstoornis ontwikkelt. Bekend is inmiddels dat er een aanleg, een vatbaarheid voor nodig is. ‘Dat heet “predispositie”. Bij pubermeisjes is het nog enigszins te begrijpen dat er anorexia wordt uitgelokt. Ze komen op een leeftijd waarop borsten en heupen gaan groeien en voor sommigen met deze predispositie is dat eng. Een opmerking van iemand uit de omgeving als ‘je krijgt een dikke kont’ kan voldoende zijn om minder te gaan eten. Maar waarom jonge basisschoolmeisjes zo gefixeerd raken op hun gewicht? Ik snap het echt niet. Het moet kopieergedrag zijn: ze hebben bijvoorbeeld een moeder die voortdurend aan het lijnen is.’

Schoolarts kan signalen herkennen

Hoewel zij geen kindertherapeut is, heeft zij enige tijd geleden op speciaal verzoek een meisje van negen jaar behandeld. ‘Negen jaar en al een stevige anorexia. Inderdaad, dat is extreem. Maar niet uitzonderlijk. Het komt meer voor. Alleen valt het niet zo snel op omdat het vaak de dunne sprietjes uit de klas betreft, die gaan lijnen. Bij pubermeisjes die al rondingen hebben, is gewichtsverlies eerder zichtbaar. Bovendien stopt hun menstruatie als gevolg van het uithongeren. Basisschool-meisjes menstrueren vaak nog niet of nog heel onregelmatig.’

Hoe je het dan kunt zien dat je dochter in de gevarenzone zit? ‘Meisjes die obsessief met hun gewicht bezig zijn, krijgen last van bewegingsdrang. Ze gaan bijvoorbeeld ineens fanatiek hardlopen of oefeningen doen op hun kamer. Ze kunnen alleen wijde joggingbroeken verdragen omdat strakke spijkerbroeken hen het idee geven dik te zijn. Of ze gaan zich bemoeien met het koken en willen alleen nog maar vetarme producten op tafel. Ze snoepen niet meer en willen hoogstens een appel als tussendoortje. Drinken veel water, kauwen de hele dag op kauwgom en gooien hun lunch weg.’

Groeicurve

Toch blijven de symptomen soms in een schemergebied hangen. De schoolarts kan de alarmsignalen echter onderkennen. Door anorexia kan de lengtegroei stoppen waardoor de groeicurve een knik vertoont. ‘Dat is duidelijk zichtbaar. En dus hét moment om zo snel mogelijk in te grijpen. Want die verloren jaren van groei haalt een meisje niet meer in. Ook niet als de anorexia wordt behandeld en de groei weer op gang komt. Die verloren jaren zijn verloren. Deze meisjes blijven altijd kleiner.’

‘We leven in een tijd waarin één op de acht kinderen te zwaar is. Het is dus belangrijk dat ouders, leerkrachten en schoolartsen focussen op het tegengaan van overgewicht. Tegelijk is het lastig, want de medaille heeft twee kanten. Ik zou opvoeders soms willen meegeven: waarschuw met mate. Want bij sommige kinderen slaat het door. Ouders die “verstandig” willen eten met vooral light-producten, kunnen een kind dat die gevoelige aanleg heeft, in gevaar brengen.’

Zelfvertrouwen

‘In alle gevallen geldt: een kind dat te zwaar is, is vrijwel nooit gebaat bij een dieet. Wel bij gezond eten, minder snoepen – en daardoor op hetzelfde gewicht blijven. Als het normaal in de lengte groeit, zal het kind vanzelf slanker  worden. Geef een kind zelfvertrouwen: je bent goed zoals je bent. En laat je waardering voor je kind niet afhangen van uiterlijk en prestaties.’

Balanceren op een slap koordje

Zij geeft toe: het is balanceren op een slap koordje. Het ene kind heeft nou eenmaal meer pressie nodig om gezond te eten dan het andere. ‘Probeer toch om er niet te veel bovenop te zitten. Om te voorkomen dat een kind over de rand schiet. Want anorexia is echt een ernstige ziekte. Anders dan bij de andere uitingen van identiteitsvorming – zoals veel make-up gebruiken of extreme kleding dragen – gaat de opvatting “het komt vanzelf wel goed” niet op bij anorexia. Wie ooit anorexia heeft gehad, zal nooit meer volledig onbevangen kunnen eten.’

Carolijn de Beij schreef het boekje “Lijnen is stom” voor 11- en 12-jarigen en hun ouders. Het is te bestellen bij www.boekscout.nl
Een andere boekentip is ‘Anorexia nervosa overwinnen in 13 stappen‘.

Door Aukje Mulder
Uit Heit en Mem nr. 3 – 2012