Veel ouders geven dan ook braaf heel veel complimenten. Het liefst de hele dag door: ‘Goh, wat ben jij knap!’ en ‘O, heb je dat al helemaal zelf gedaan?’, of ‘Wat ben jij al een sterke jongen!’ Het klinkt allemaal heel liefdevol en stimulerend, maar er zit wel een addertje onder het gras… Kinderen met ouders die liefdevol en gul strooien met complimenten kunnen toch angstig, onzeker en erg afhankelijk zijn, of zó overtuigd van zichzelf dat ze onuitstaanbaar worden… Wat gaat er mis?

Hoe geef je een compliment?

Er bestaan eigenlijk twee soorten complimenten; complimenten over eigenschappen, zoals ‘Wat ben jij toch slim’, en complimenten over een inspanning, zoals ‘Wat heb je hard gewerkt’.Allebei leuk om te horen. Maar op hun eigenschappen hebben kinderen geen invloed en daarom is het niet handig om een kind te prijzen omdat het slim is. Als dat slimme kind bijvoorbeeld een keer een onvoldoende voor een toets haalt, zal hij onbewust het idee krijgen dat hij dom is. Daar tegenover staat dat als een kind ergens een flinke inspanning voor geleverd heeft en het lukt niet, er wél alternatieven zijn: harder werken of anders werken. Dus een goed compliment vertelt een kind wélk gedrag gewaardeerd wordt en waaróm het gedrag gewaardeerd wordt.

Pas op met ‘maar’!

Wellicht is dit herkenbaar: ‘Wat een prachtige tekening heb je gemaakt! Maar wat is die groene bult daar?’ Of: ‘Fijn dat je de tafel gedekt hebt, maar de volgende keer kun je beter…’ Het tweede deel met dat ‘maar’ is gevaarlijk. De ouder bevestigt het kind, met een aandachtspuntje eraan vastgekoppeld. Gewoon menselijk is het dat het kind alleen dat ‘maar’ hoort en niet het compliment. Dit compliment is dus goed bedoeld maar heeft een averechts effect. Je kunt beter alleen de inspanning benoemen en niet oordelen over het resultaat. Mocht het echt nodig zijn om naast het compliment een ‘verbeterpuntje’ uit te spreken, dan kun je vragen: ‘Mag ik je laten zien hoe ik dat doe?’ Of: ‘Zal ik je een tip geven hoe het de volgende keer sneller kan?’  

Waarover geef je een compliment?

Naast het HOE van een compliment op de juiste manier geven is het ook goed om stil te staan bij WAAROVER je een compliment geeft. Er zijn dingen die je eigenlijk vanzelfsprekend vindt. Als je daar dan toch een dikke pluim voor geeft, geef je je kind de indruk dat hij een prestatie heeft geleverd. Denk dan bijvoorbeeld aan het ophangen van een jas, of een bordje fruit opeten. Dit applaus kan suggereren dat je er eigenlijk geen vertrouwen in had dat het kind de opdracht zou uitvoeren.

Ook zeggen ouders vaak ‘ik ben trots op jou’. Belangrijker is het dat het kind trots op zichzelf is. Een kind hoeft uiteindelijk niet aan de verwachtingen van zijn ouders te voldoen (hoe graag ouders dat ook zouden willen… ). Zeg liever: ‘Jij kan trots op jezelf zijn.’

Het goede voorbeeld

Als ouders het goede voorbeeld geven, dat is eigenlijk het makkelijkst en het beste. Kinderen zijn minstens tot de puberteit kuikens; ze lopen klakkeloos achter de kip aan en doen alles van hun ouders na.

Daar hoort ook bij dat ouders een voorbeeld geven in hoe je complimentjes ontvangt. In onze cultuur, en al helemaal in het nuchtere Friesland, is bescheidenheid een deugd. Niet pochen, dik doen of opscheppen, daar houden we niet van. Als je jezelf goed vindt, ben je een arrogante kwast of een pedante tuttebel. Veel mensen zetten dan ook onmiddellijk de verdediging in als ze een compliment krijgen. Zoals in dit voorbeeld: ‘Goh, wat zit je haar mooi!’ Antwoord: ‘O ja? Méén je dat? Ik moet anders nodig naar de kapper…’

Een compliment is eigenlijk een cadeautje. Hoe kun je dat cadeau dan zo in ontvangst nemen dat de gever niet het gevoel krijgt dat je het liever wilt ruilen? Het is eigenlijk heel eenvoudig. Bedank de ander zoals je ook voor een ander soort cadeautje bedankt. ‘Wat leuk, dat had ik net even nodig!’ of ‘Super, wat attent van je.’ 

Complimenten helpen bij het ontwikkelen van een positief zelfbeeld, maar niet als je ze wegwuift… Dus, geef ze op de juiste manier en als je ze krijgt: omarm ze enthousiast.

Kinderen, en volwassenen natuurlijk ook nog steeds, ontwikkelen zelfvertrouwen door moeilijke dingen te doen. De hele dag de hemel in geprezen worden met loftuitingen als ‘wat ben jij een bijzonder kind’ of ‘wat ben jij een mooi meisje’ maakt kinderen lui. Misschien voelt het in het begin wat gekunsteld om complimenten anders te timen en bewuster te formuleren, maar het went snel als je als ouder weet dat het je kind helpt om zelfverzekerder in het leven te staan.

Mear lêze oer bewust bern grutbringe / meer lezen over bewust opvoeden?

Uit: heit&mem 2016, nr 1