Meer voorlichting nodig over cytomegalovirus

Iedere zwangere kent de waarschuwingen: eet geen rauw vlees en was groenten en fruit goed. Laat het verschonen van de kattenbak aan iemand anders over en draag handschoenen bij het tuinieren. Hiermee verklein je de kans op een toxoplasmose-besmetting, die schadelijk kan zijn voor je ongeboren kind. Om dezelfde reden wordt ook het eten van rauwmelkse kaas en verpakte gerookte vis afgeraden: deze producten kunnen de listeria-bacterie bevatten. Maar aanstaande moeders weten weinig of niets over het cytomegalovirus (cmv).

Wees tijdens je zwangerschap voorzichtig met plasluiers en speeksel van peuters

‘Ook bij onze beroepsgroep is kennis over cmv gering’, vertelt verloskundige Marije Feenstra van de verloskundigenpraktijk Bonnehûs in Leeuwarden. ‘Ik ben een jaar geleden afgestudeerd, maar zelfs toen was het op mijn opleiding nog nauwelijks onderdeel van de lesstof. Ik hoorde dat er nu, vanaf het tweede jaar, wél les over wordt gegeven.’

Zwangerschapsfolder

‘En kijk,’ zegt ze terwijl ze de officiële zwangerschapsfolder van het RIVM erbij pakt, ‘cmv staat zelfs nog niet in het standaard risico-lijstje.’ De volgende druk wordt aangepast, is haar verzekerd. Meer voorlichting blijkt nodig. Want jaarlijks raken ruim duizend ongeboren kinderen geïnfecteerd met cmv. Hier zullen 180 kinderen blijvende gevolgen aan overhouden: slechthorendheid, doofheid, spastische verlamming, ‘onhandigheid’ of mentale problemen.

Het virus gaat over van mens op mens. Besmetting gebeurt vooral door peuters die het virus ongemerkt bij zich dragen. ‘Via plasluiers of speeksel. Een aanstaande moeder die een peutertje heeft rondlopen, doet er dus goed aan om extra goed de handen te wassen na het verschonen en geen bekers of bestek te delen met haar kind. Zwangere peuterleidsters moeten ook voldoende hygiënische maatregelen in acht nemen. En bijvoorbeeld het speelgoed – waar jonge kinderen vaak op sabbelen – afwassen met handschoenen aan.’

Bij slechts 5 tot 10 procent van de besmette baby’s zijn direct na de geboorte al symptomen te zien, zoals: laag geboortegewicht, lage spierspanning, een klein hoofdje, vergrote lever of milt of last van stuipen. Bij 10 tot 15 procent van de ogenschijnlijk gezond geboren geïnfecteerde kinderen ontstaan er in de loop van de eerste levensjaren alsnog symptomen in de vorm van doofheid of een motorische of mentale achterstand.

Hielprikbloed

Zo ook bij Talita Bijlsma (6) uit St. Nicolaasga. Haar moeder Anna Egbers vertelt: ‘Tot een jaar geleden hadden we nog nooit gehoord van cmv. Wel vonden we dat Talita in haar ontwikkeling iets achterliep. Ze had problemen met haar motoriek, en met het bewaren van het evenwicht. Daarom kreeg ze kinderfysiotherapie. Toen ze vijf was, kwam er een brief van het Leids Universitair Medisch Centrum. Ze waren daar bezig met een onderzoek naar cmv en ze onderzochten steekproefsgewijs het hielprikbloed van jonge kinderen. Als je dit hebt aangegeven, blijft dat voor enkele jaren bewaard.’

‘Een halfjaar later volgde er een telefoontje: “Bij uw kind is cmv geconstateerd.” Er werden meerdere symptomen genoemd, die bij Talita pasten. Want inmiddels was op school gebleken dat niet alleen haar motorische maar ook haar mentale ontwikkeling iets achterliep. De puzzelstukjes vielen pas in elkaar toen we in Leiden een ouderdag bezochten. Daar spraken we onderzoekers én andere ouders van kinderen met cmv. We hoorden dat de afwijkingen nog vele malen erger konden zijn dan die van onze dochter.’ De vraag blijft hoe Anna het virus heeft opgelopen. ‘Onze zoon was op dat moment drie jaar dus misschien heb ik het via hem gekregen? Ik kwam natuurlijk op zijn peuterspeelzaal en soms ook op de peuterspeelzaal van het asielzoekerscentrum waar ik werk.’

Onomkeerbaar

Cmv is onomkeerbaar. Er zijn geen geneesmiddelen die de opgelopen gevolgen kunnen wegnemen. Toch geeft het rust te weten wat hun dochter heeft, zegt Anna. ‘Als je kind iets niet snel oppikt, ben je misschien geneigd om te pushen. Wij weten nu dat Talita echt meer tijd nodig heeft dan andere kinderen om iets nieuws aan te leren. Dat geldt niet alleen voor schoolvakken maar ook voor bijvoorbeeld zwemmen of computeren. Maar ze zit op een geweldige school met begripvolle juffen. Met elkaar kijken we waar Talita bij gebaat is. Ze komt er wel, in haar eigen tempo.’

‘Een beetje schuldgevoel heb ik wel. Ondanks een gezonde leefwijze kon ik haar onvoldoende  beschermen toen ze in mijn buik zat. Jammer dat ik toen nog niks over cmv wist. Daarom is voorlichting erg belangrijk.’ Verloskundige Marije Feenstra: ‘We pakken het in onze praktijk nu serieus op. We willen zwangere vrouwen niet onnodig ongerust maken, maar met een paar extra tips  is misschien het aantal infecties terug te brengen.’

Ut: heit&mem nr. 1 2015
Troch: Aukje Mulder