Stress of zelfs een burn-out bij basisschoolkinderen komt vaker voor dan je denkt. Orthopedagoog Jellie de Boer (41) weet er alles van. In haar praktijk behandelt zij regelmatig kinderen die thuis komen te zitten met stressklachten. Eén van de tips die ze aan ouders geeft: plan de agenda niet te vol.

De druk ligt tegenwoordig hoog bij kinderen. We leven in een prestatiemaatschappij. ‘Vooral hoogopgeleiden met veel geld of mensen die ergens heel goed in zijn krijgen waardering. Dat terwijl andere dingen ook belangrijk zijn, zoals empathie, sociale contacten, genieten, ontspanning, normen en waarden’, stelt Jellie de Boer van het Centrum Regenboogkind in De Hoeve. Ook op school ligt de druk hoog. Zo nemen de citotoetsen een belangrijke plaats in. ‘Er hangt te veel vanaf. Dat voelen kinderen.’

Eigen tempo
Vooral gevoelige kinderen en hoogbegaafden lopen extra risico om gestrest te raken, weet Jellie uit eigen ervaring. Haar oudste zoon (7) is hoogbegaafd en hooggevoelig en dat sluit niet aan bij het onderwijssysteem. ‘Het gaf veel stress, hij had nergens meer zin in en kreeg last van nachtangst. In de coronatijd bloeide hij helemaal op. Dat zag je met meer kinderen gebeuren die gevoelig zijn voor prikkels. De klassen zijn tegenwoordig zo druk en vol, dat is voor deze kinderen een probleem.’ Volgens Jellie is het belangrijk dat kinderen in hun eigen tempo en op hun eigen niveau leren. ‘Op die manier blijven ze gemotiveerd.’

Praat minimaal één keer per week met je kind over emoties.

Tijd om te spelen
Ook kinderen met faalangst, kinderen die onzeker zijn, erbij willen horen, moeilijk ‘nee’ kunnen zeggen, thuis problemen hebben of gepest worden, zijn extra gevoelig voor stress. Meer rust inplannen is volgens de orthopedagoog een belangrijke tip. ‘Je ziet dat kinderen tegenwoordig te veel “moeten”. Na school moeten ze naar de kinderopvang, ze zitten op verschillende sporten en muziekles. Probeer daarnaar te kijken. Zorg voor tenminste één dag per week rust. Dus dat er van tevoren dan niets staat ingepland en ze zelf mogen bepalen wat ze gaan doen. Luister ook naar hoe de kinderen deze drukke agenda zelf ervaren. Praat minimaal één keer per week met je kind over emoties. Dat schiet er nog weleens bij in.’

Naar het bos
Wat verder kan helpen om stress bij jonge kinderen te voorkomen, is lekker met de laarzen aan naar het bos gaan. ‘Door buiten in de natuur te spelen, raken kinderen hun prikkels kwijt. Wat je tegenwoordig ook veel ziet, is dat kinderen de ochtend al beginnen met een broodje voor de tv. Dit zorgt ervoor dat bepaalde gebieden in de hersenen die ze op school nodig hebben, inactief blijven. Daardoor kunnen ze zich minder goed concentreren op school. Mijn advies is: maximaal 45 minuten schermtijd per dag en niet voor schooltijd. Anders gaat het werkgeheugen van kinderen achteruit.’

Begrip voor stress
Door te veel suiker, kleurstoffen en smaakversterkers kunnen de stressklachten ook toenemen. ‘Gezonde voeding, structuur, voldoende beweging, vaste slaaptijden en ouders die op één lijn zitten qua opvoeding helpen om stress te voorkomen. En als het wel zover komt dat kinderen gestrest zijn met woede-uitbarstingen tot gevolg: leg de nadruk niet op boosheid en terechtwijzingen, maar ga na waar de stress vandaan komt. Praat er met je kind over en kijk hoe je je kind kunt helpen. Duurt de stresssituatie te lang of wordt het alleen maar erger, dan is het verstandig om hulp te zoeken.’

Onbevangen in het leven
Aukje (46) uit Heerenveen heeft twee dochters van 14 en 11 jaar en een zoon van 9 jaar. De oudste en de jongste hebben met schoolstress te maken. Ze kunnen allebei goed leren, waardoor er ook van hen wordt verwacht dat ze hoge cijfers halen. ‘Dat geeft vooral bij de oudste druk en resulteert in faalangst nu ze op het voortgezet onderwijs zit. De jongste heeft vooral in groep 3 veel last gehad van stress. Hij zat niet lekker in z’n vel en zag er ’s ochtends zo tegenop om naar school te gaan dat hij kokhalzend aan tafel zat. Een kind moet onbevangen in het leven staan. Dat gevoel was helemaal weg. De middelste heeft dat trouwens helemaal niet gehad. Die gaat zingend door het leven. Zo zie je maar weer, geen kind is gelijk.’

Je moet niet aan het kind sleutelen, maar aan de omgeving.

Onderwijsmollen
Wat Aukje opvalt als mem, is dat de kinderen zich zo aanpassen dat meesters en juffen er op school niks van merken. ‘Er is niks aan de hand, zeggen ze dan. Maar zodra we de hoek van het schoolgebouw om zijn, merk je als ouder dat je kind overprikkeld, chagrijnig of verdrietig is. Dan denk je dat het aan jou als ouder ligt. Dat is best frustrerend. Die erkenning is zo belangrijk. Zowel voor het kind als voor de ouders.’ Het belangrijkste vindt Aukje dat een kind zichzelf kan zijn. ‘Je moet niet aan het kind sleutelen, maar aan de omgeving.’ Zelf draagt ze haar steentje bij door een beweging op gang te brengen om kinderen meer zichzelf te laten zijn, via de website www.onderwijsmollen.nl

Symptomen stress bij kinderen

·       Moeite met opstaan
·       Geen zin om naar school te gaan
·       Slechtere schoolprestaties
·       Geen zin in hobby’s, school en spelen
·       Slaapproblemen
·       Hoofdpijn en spierpijn
·       Buikpijn en spijsverteringsproblemen
·       Geen trek in eten
·       Piekeren
·       Concentratieproblemen, verminderde werkhouding
·       Slecht zelfbeeld, faalangst
·       Prikkelbaar, boos, agressief
·       Angst(en) of fobie(ën)
·       Tics

Tekst: Klasina van der Werf
Ut: heit & mem nr. 2 2020