‘Justerjûn wie echt epic!’ ‘Ik sit dy te dissen, kill.’ ‘Nee mem, dat wie in prank.’ Wa’t mei opgroeiende bern oan tafel sit, kin eltse dei hiel wat nije wurden byskriuwe. Wurden as prank, fatoe en patas binne tsjintwurdich deistige kost. Wolkom yn de wrâld fan de jongereintaal.

Mei syn trijen sitte se op de bank, alle trije in tablet of telefoan op skoat wêrmei’t se yn in hânomdraai it YouTube-kanaal witte te finen. De trije soannen fan Femke Steensma út Reduzum – 5, 9 en 12 jier – dogge alle dagen nije wurden op dy’t se online hearre. ‘Op dit stuit binne se yn de ban fan Yarasky en CromoTag’, fertelt Femke. ‘Dat binne Nederlânske gamers dy’t op YouTube fideo’s poste. Dêryn brûke se hiel wat wurden dêr’t ik noch nea fan heard ha. Popo’s bygelyks, dat is de plysje. Mar ek wurden as noob en spawnen. Der giet letterlik in wrâld foar dy iepen.’

Eigen identiteit ûntwikkelje
Ek by Femke Hellings, kommunikaasjewatcher, fleane der alle dagen nije wurden oer de tafel. ‘Mijn zoons van 10 en 12 gebruiken in elke zin wel het woordje prank (practical joke). Wat ik ook veel hoor is fatoe en kill. Fatoe is een grap en kill is kerel. En oh ja, een dab is een coole beweging of groet. Je moet het maar weten. De nieuwe woorden komen vooral via vloggers ons huis binnen. Dat zijn vaak interneticonen, zoals Enzo Knol. Wanneer een klasgenoot zijn vlog heeft gezien en die woorden gebruikt, gaan anderen dat overnemen. Het is een vorm van puberen: je afzetten tegen je omgeving om zo je eigen identiteit te ontwikkelen met een groepje.’

Taal is een uitstekend middel om je te onderscheiden van anderen

‘Iedere generatie heeft zijn eigen taal’, knikt Vivien Waszink, taalkundige by it Instituut voor de Nederlandse Taal. ‘Taal is een uitstekend middel om je te onderscheiden van anderen. Toen ik jong was gebruikten we woorden als cool, vet en lauw. Wat je nu ziet is dat door internet en social media de wereld steeds kleiner wordt. Jongeren pikken via bijvoorbeeld YouTube, Snapchat, Twitter en Instagram steeds meer Engelse termen op. Maar ook woorden en termen uit het Surinaams (Sranan), het Berber en het Papiaments hoor je veel terug in de jongerentaal van nu. Het is een multiculturele mix van woorden en uitdrukkingen, die een verrassende nieuwe taal oplevert.’ 

Benaud foar ‘taalverruwing’
Hoewol’t in grut tal wurden út de jongereintaal yntusken hast ta it ABN heart, binne der ek regionale ferskillen, wit Vivien. ‘Zeker in grote steden als Amsterdam, Rotterdam en Den Haag, waar relatief meer jongeren wonen waarvan de ouders niet uit Nederland komen, spreken jongeren van bepaalde afkomst onderling weer een eigen taal. Je ziet dat de meest bekende woorden daarna langzaam doordringen tot de provincies. Veelal gaat dat via social media. Ook jongeren in kleine dorpen hebben deze nieuwe woordenschat via bijvoorbeeld YouTube tot hun beschikking.’

Benaud wêze foar ‘taalverruwing’, sa’t ús eigen heit en mem dat eartiids wiene, hoecht echt net, belooft Vivien. ‘Wat je bij jongerentaal ziet is dat het enkel om woorden en uitdrukkingen gaat. Soms gebruiken jongeren een afwijkende spelling wanneer ze met elkaar appen, maar het is geen taal met eigen grammaticale regels. Het wordt vooral gebruikt in de eigen groep tijdens informele situaties, naast het gewone ABN. Jongeren zijn heel goed in staat om te schakelen tussen alle talen.’  

Ik vind het wel vermakelijk wanneer er af en toe een woord
voorbijkomt dat ik niet ken

Wurden googelje
Ek Femke Hellings fernimt dat har soannen harren taal automatysk oanpasse oan de situaasje. ‘Wanneer ze vrienden over de vloer hebben, vliegen de vreemde woorden je om de oren. Maar wanneer ze in de klas zitten, praten ze gewoon Nederlands. En zolang ze goede cijfers halen voor taal vind ik het niet zorgelijk. Sterker nog, ik vind het wel vermakelijk wanneer er af en toe een woord voorbijkomt dat ik niet ken. Maar probeer als ouder vooral niet mee te doen door deze woorden zelf te gebruiken. Dat wordt niet gewaardeerd, weet ik uit eigen ervaring’, laket se.

As de sinne him sjen lit yn Reduzum moatte de trije jonges fan Femke Steensma harren tablet en telefoans ynleverje. ‘Hup, lekker bûten boartsje’, ropt se. Sels sjocht Femke noch gau efkes op de tablet foardat er de kast yn giet. ‘Ik googelje faak wurden dy’t de jonges brûke. Gewoan om te tsjekken oft it troch de beugel kin. It is krekt as op ús fakânsjes yn Denemarken: ik ferstean de helte net, mar ik wol wol graach witte wat se sizze’, knypeaget se.

Nr. 2 2016: 23 septimber 2016

Boekentip: